از زندان‌های چین تا خیابان‌های دمشق؛ چگونه اویغورها در شام به تهدیدی برای چین تبدیل شدند؟

فارین پالسی با انتشار یادداشتی مدعی شد: در یکی از بعدازظهرهای جمعه اخیر در مسجد اموی دمشق، پایتخت سوریه، جنگجویان اویغور به عنوان یکی از گروه‌های شورشی با یونیفرم نظامی در کنار هزاران نمازگزار دیگر در نماز جمعه شرکت کردند.

از زمان سقوط بشار اسد، اویغورها حضور آشکارتری در دمشق یافته‌اند، اما آینده‌ آن‌ها در کشور نامعلوم و ممکن است مانعی برای دولتی جدید در سوریه باشد که در تلاش است قدرت‌های جهانی را قانع کند که توانایی کنترل جنگجویان خارجی و جلوگیری از تهدیدهای فرامرزی را دارد.

پشت پرده حضور اویغورها در چین

این نشریه در ادامه یادداشت خود ادعا کرد: در حدود یک دهه گذشته، هزاران اویغور از چین، از طریق ترکیه خود را به سوریه رسانده‌اند. امروزه، رهبران اویغور در سوریه می‌گویند جمعیت آن‌ها در این کشور حدود ۱۵ هزار نفر است که از این تعداد، پنج هزار نفر جنگجو هستند.

بیشتر آن‌ها در شهر تحت کنترل شورشیان، ادلب، یا در محله‌هایی نزدیک شهر جسر الشغور زندگی می‌کنند. اویغورها که بسیاری از سوری‌ها آن‌ها را «ترکستانی» می‌نامند، مدارسی افتتاح کرده و پمپ بنزین‌ و رستوران‌هایی راه‌اندازی کرده‌اند. در نانوایی‌های محلی، نان‌های گرد و ضخیم سنتی می‌پزند که برخی از همسایگان سوری‌شان هم به آن علاقه‌مند شده‌اند. اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها گذرنامه ندارند، اما مانند دیگر ساکنان مناطق شورشی، کارت شناسایی دارند و صدها نفر از آن‌ها در دانشگاه ادلب ثبت‌نام کرده‌اند؛ جایی که دولت موقت اعلام کرده است اویغورها مانند سوری‌ها می‌توانند به‌صورت رایگان تحصیل کنند.

دولت موقت سوریه آن‌ها را در ساختار رسمی نظامی خود گنجانده است، که نشانه‌ای از نقش جنگجویان اویغور در سرنگونی دولت اسد به‌شمار می‌رود؛ جنگی که به گفته رهبران اویغور، حدود 11 هزار کشته از میان آنان برجای گذاشته است. در ژانویه، صدها فرمانده نظامی با یونیفورم گردهم آمدند تا اولین سخنرانی احمد الشرع، رهبر سوریه پس از سقوط اسد را بشنوند و در میان آنان، عبدالعزیز داوود خدابردی، اویغوری اهل روستایی در نزدیکی آق‌سو در چین، حضور داشت.

خدابردی در سال ۲۰۱۲ به سوریه آمد و شاخه محلی حزب اسلامی ترکستان (TIP) را که بیشتر اویغورهای سوری به آن وابسته‌اند، رهبری می‌کند. او به‌عنوان فرمانده لشکر ۱۳۳ شورشیان، نقش مهمی در پایان دادن به دولت اسد ایفا کرد و در نتیجه، به درجه سرتیپی در ارتش سوریه ارتقا یافت و دو اویغور دیگر به درجه سرهنگی منصوب شدند.

در مجموع، حدود شش جنگجوی خارجی چنین مقام‌هایی را در سوریه‌ نوین دریافت کرده‌اند. حضور حزب اسلامی ترکستان در سوریه می‌تواند برای آینده کشور و تلاش آن برای لغو تحریم‌های بین‌المللی، پیامدهایی جدی به همراه داشته باشد. گروه «هیئت تحریرالشام» (HTS) که پیشتاز حمله علیه دولت اسد بود و اکنون منحل و در دولت جدید ادغام شده است، از سوی سازمان ملل به‌عنوان گروهی تروریستی شناخته می‌شود.

چین اعلام کرده است که حضور گروه‌هایی نظیر حزب اسلامی ترکستان همچنان مانعی برای حمایت این نهاد از تغییر این برچسب تروریستی است. با این حال، دیدگاه‌های پکن درباره این گروه در تضاد با نگرانی‌ها نسبت به رفتار دولت چین با اقلیت اویغور در داخل این کشور قرار دارد؛ نگرانی‌هایی که با گزارش‌هایی درباره بازداشت‌های گسترده و ادعای تلاش‌های دولتی برای از بین بردن هویت دینی و فرهنگی این گروه قومی شدت یافته‌اند.